L'Enfer de Clément Marot

Home ] [ Up ] [ Coq à l'âne ] [ L'Enfer ] [ Avantnaissance ]

L'Enfer


Marot's poem about his imprisonment in 1526, famous/notorious for the highly critical satyre of the corruption of magistrates, judges and lawyers.

The imagery is that of "et descendit in inferos", like in Dante's inferno. Not Vergilius (Virgil) is his guide but a 'ministre d'Enfer' (minister of Hell). A virtuoso mythological mix to write a contemporary satire. Marot referred to this poem in his famous Epistle to the French King, he wrote while in exile. He explicitly suggests that he read this poem to the King (and met with approval), but that the poem also aroused animosity with the magistrates, esp. the then chiefs of police and the criminal judges of Paris, who could not but recognise themselves in the portrait of Minos (Gabriel d'Allègre, "prévôt de Paris" (Provost) and Rhadamantus (Gilles Maillart, "lieutenant-criminel" of the Provost of Paris"), chief judge in hell.

... trop me sont ennemys / Pour leur Enfer, que par escript j'ay mys, / Où quelcque peu de leurs tours je descoeuvre: / Là me veult on grand mal pour petit oeuvre. / Mais je leur suis encor plus odieux, / Dont je l'osay lire devant les yeulx / Tant clair voyants de ta majesté haulte, / Qui a pouvoir de refformer leur faulte.  There is also a religious critique, subtly integrated in the general satyre, when Marot identifies the source of the juridicial corruption. But there is also a lot to laugh, grim it may be.

 

A structural analysis of this poem is offered by Orii Hozumi. He suggests an almost perfect symmetry (speech of Rhadamantus = turning point), highlighting strong links between the first and the second part of the poem. I reproduce the outline below.

 

English - partial translations mainly by M. Screech

Dutch/NL. poging tot begrip (=vertaling vol fouten)

Comme douleurs de nouvel amassées

Font souvenir des lyesses passées:

Ainsi plaisir de nouvel amassé

Faict souvenir du mal, qui est passé.

 

5 Je dy cecy, mes treschers Freres, pource

Que l'amytié, la chere non rebourse,

Les passetemps, & consolations,

Que je reçoy par visitations

En la prison claire; et nette de Chartres,

10 Me font recors des tenebreuses chartres,

Du grand chagrin, & recueil ord, & laid,

Que je trouvay dedans le Chastellet.

 

Si ne croy pas, qu'il y ait chose au monde,

Qui mieulx ressemble ung Enfer tresimmunde:

15 Je dy Enfer, & Enfer puis bien dire:

Si l'allez veoir, encor' le voyrrez pire.

Aller helas! ne vous y vueillez mettre:

J'ayme trop mieulx le vous descrire en metre,

Que pour le veoir auclun de vous soit mys

20 En telle peine. Escoutez doncq' Amys.

 

Bien avez leu, sans qu'il s'en faille ung A,

Comme je fus par l'instinct de Luna

Mené au lieu plus mal sentant, que soulphre,

Par cinq, ou six ministres de ce gouffre:

25 Dont le plus gros jusques là me transporte.

 

Si rencontray Cerberus à la porte:

Lequel dressa ses troys testes en hault,

A tout le moins une, qui troys en vault.

Lors de travers me voit ce Chien poulsif,

30 Puis m'a ouvert ung huys gros, & massif:

Duquel l'entrée est si estroicte, & basse,

Que pour entrer faillut que me courbasse.

 

Mais ains, que feusse entré au gouffre noir,

Je veoy à part ung aultre vieil manoir

Tout plein de gens, de bruyt, & de tumulte:

Parquoy avec ma Guyde je consulte,

En luy disant: Dy moy, s'il t'en souvient,

D'où, & de qui, & pourquoy ce bruyt vient.

Si me respond: Sans croyre le rebours,

40 Saiche, qu'icy sont d'Enfer les fauxbourgs,

Où bien souvent s'eslieve ceste feste:

Laquelle sort plus rude, que tempeste,

De l'estomach de ces gens, que tu voys:

Qui sans cesser se rompent teste, & voix

45 Pour appoincter faulx, & chetifs Humains,

Qui ont debatz, & debatz ont heu maints.

 

Hault devant eulx le grand Minos se sied,

Qui sur leurs dicts ses sentences assied.

C'est luy, qui juge, ou condamne, ou deffend,

50 Ou taire faict, quand la teste luy fend.

 

Là les plus grands les plus petitz destruisent:

Là les petitz peu, ou poinct, aux grands nuisent:

Là trouve l'on façon de prolonger

Ce, qui se doibt, & se peult abreger:

Là sans argent paouvreté n'a raison:

Là se destruict maincte bonne maison:

Là biens sans cause en causes se despendent:

Là les causeurs les causes s'entrevendent:

Là en public on manifeste, & dict

60 La maulvaistié de ce monde mauldict,

Qui ne sçauroit soubs bonne conscience

Vivre deux jours en paix, & patience:

Dont j'ay grand'joye avecques ces mordants.

 

Et tant plus sont les hommes discordants,

65 Plus à discord esmouvons leurs courages

Pour le proffict, qui vient de leurs dommages:

Car s'on vivoit en paix, comme est mestier,

Rien ne vauldroit de ce lieu le mestier:

Pource qu'il est de soy si anormal,

70 Qu'il fault expres, qu'il commence par mal,

Et que quelcun à quelcque aultre mefface,

Avant que nul jamais proffict en face.

 

Brief en ce lieu ne gaignerions deux pommes,

Si ce n'estoit la maulvaistié des hommes.

 

75 Mais par Pluton le Dieu, que doibs nommer,

Mourir de faim ne sçaurions, ne chommer:

Car tant de gens, qui en ce parc s' assaillent,

Asses, & trop de besongne nous taillent:

Asses pour nous, quand les biens nous en viennent:

80 Et trop pour eulx, quand pauvres en deviennent.

Ce nonobstant, ô nouveau prisonnier,

Il est besoing de pres les manier:

Il est besoing (croy moy) et par leur faulte

Que dessus eulx on tienne la main haulte:

85 Ou aultrement les bons bonté fuyroient,

Et les maulvais en empirant iroient.

 

Encor (pour vray) mettre on n'y peult tel'ordre,

Que tousjours l'ung l'aultre ne vueille mordre:

Dont raison veult, qu'ainsi on les embarre,

90 Et qu'entre deux soit mys distance, & barre;

Comme aux Chevaulx, en l'estable hargneux.

 

Minos le Juge est de cela soigneux,

Qui devant luy, pour entendre le cas,

Faict deschiffrer telz noysifz altercas

95 Par ces crieurs: dont l'ung soubstient tout droict

Droict contre tort: l'aultre tort contre droict:

Et bien souvent par cautelle subtille

Tort bien mené rend bon droict inutille.

Prends y esgard, & entends leurs propos:

100 Tu ne veis oncq' si differents suppostz.

Approche toy pour de plus pres le veoir,

Regarde bien: je te fais assçavoir,

Que ce mordant, que l'on oyt si fort bruyre,

De corps, & biens veult son prochain destruire.

Ce grand criart, qui tant la gueulle tort,

Pour le grand gaing tient du riche le tort.

Ce bon vieillart (sans prendre or, ou argent)

Maintient le droict de mainte paovre gent.

Celluy, qui parle illec sans s'esclatter,

110 Le Juge assis veult corrompre, & flatter.

Et cestuy là, qui sa teste descoeuvre,

En playderie a faict ung grand chef d'oeuvre:

Car il a tout destruict son parentage,

Dont il est craint, & prisé davantage:

115 Et bien heureux celluy se peult tenir,

Duquel y veult la cause soubstenir.

 

Amys, voylà quelcque peu des menées,

Qui aux faulxbourgs d'Enfer sont demenées

Par noz grands Loups ravissants, & famys,

120 Qui ayment plus cent soulz, que leurs amys:

Et dont pour vray le moindre, & le plus neuf

Trouveroit bien à tondre sur un oeuf.

 

 

Mais puis que tant de curiosité

Te meut à veoir la sumptuosité

125 De noz manoirs: ce, que tu ne veis oncques,

Te feray veoir. Or saches, Amy, doncques,

Qu'en cestuy parc, où ton regard espends,

Une maniere il y a de Serpents,

Qui de petits viennent grands, & felons,

Non point vollants: mais traynants, & bien longs:

Et ne sont pas pourtant Couleuvres froydes,

Ne verds Lezards, ne Dragons forts, & roydes:

Et ne sont pas Cocodrilles infaicts,

Ne Scorpions tortuz, & contrefaicts:

135 Ce ne sont pas Vipereaulx furieux,

Ne Basilicz tuants les gens des yeulx:

Ce ne sont pas mortiferes Aspics,

Mais ce sont bien Serpents, qui vallent pis.

 

Ce sont Serpents enflés, envenimés,

140 Mordants, mauldicts, ardants, & animés,

Jectants ung feu, qu'à peine on peult estaindre,

Et en piquant dangereux à l'attaindre.

Car qui en est picqué, ou offensé,

En fin demeure chetif, ou insensé:

145 C'est la nature au Serpent plein d' exces,

Qui par son nom est appelé Proces.

Tel est son nom, qui est de mort une umbre:

Regarde ung peu, en voylà ung grand nombre

De gros, de grands, de moyens, & de gresles,

150 Plus mal faisants, que tempestes, ne gresles.

 

Celuy, qui jecte ainsi feu à planté,

Veult enflammer quelcque grand' parenté:

Celluy, qui tire ainsi hors sa languete,

Destruira brief quelcun, s'il ne s'en guete:

Celluy, qui siffle, & a les dents si drues,

Mordra quelqu'ung, qui en courra les rues:

Et ce froid là, qui lentement se traine,

Par son venin a bien sceu mettre hayne

Entre la mere, & les maulvais enfants:

160 Car Serpents froids sont les plus eschauffantz.

Et de tous ceulx, qui en ce parc habitent,

Les nouveaulx nays, qui s' enflent, & despitent,

Sont plus subjects à engendrer icy,

Que les plus vieulx. Voyre et qu'il soyt ainsi,

Ce vieil Serpent sera tantost crevé,

Combien qu'il ait mainct lignage grevé.

Et cestuy là plus antique, qu'ung Roc,

Pour reposer s'est pendu à ung croc.

Mais ce petit plus mordant, qu'une Loupve,

170 Dix grands Serpents dessoubs sa pance couve:

Dessoubs sa pance il en couve dix grands,

Qui quelcque jour seront plus denigrants

Honneurs, & biens, que cil, qui les couva:

Et pour ung seul, qui meurt, ou qui s'en va,

En viennent sept. Dont ne fault t'estonner:

Car pour du cas la preuve te donner,

Tu doibs sçavoir, qu'yssues sont ces bestes

Du grand Serpent Hydra, qui heut sept testes:

Contre lequel Hercules combattoit,

180 Et quand de luy une teste abbatoit,

Pour une morte en revenoit sept vives.

 

Ainsi est il de ces bestes noysifves:

Ceste nature ilz tiennent de la race

Du grand Hydra, qui au profond de Thrace,

Où il n'y a, que guerres, & contens,

Les engendra des l'eage, & des le temps

Du faulx Cayn. Et si tu quiers raison,

Pourquoy Proces sont si fort en saison:

Scaiche, que c'est faulte de charité

190 Entre Chrestiens. Et à la verité,

Comment l'auront dedans leur cueur fichée,

Quand par tout est si froydement preschée?

 

A escouter vos Prescheurs, bien souvent,

Charité n'est, que donner au Convent.

Pas ne diront, combien Proces differe

Au vray chrestien, qui de touts se dict frere.

Pas ne diront, qu'impossible leur semble

D'estre Chrestien, & playdeur tout ensemble.

Ainçoys seront eulx mesmes à playder

200 Les plus ardentz. Et à bien regarder,

Vous ne vallez de guere mieulx au Monde,

Qu'en nostre Enfer, où toute horreur abonde.

 

Doncques, Amy, ne t'esbahys, comment

Sergents, Proces, vivent si longuement:

205 Car bien nourriz sont du laict de la Lysse,

Qui nommée est du Monde la malice:

Tousjours les a la Loupve entretenuz,

Et pres du cueur de son ventre tenuz.

Mais si ne veulx je à ses faicts contredire:

210 Car c'est ma vie. Or plus ne t'en veulx dire:

Passe cest huys barré de puissant fer.

 

 

A tant se teut le Ministre d'Enfer,

De qui les mots vouluntiers escoutoye:

Poinct ne me laisse, ains me tient, & costoye,

Tant qu'il m'eust mys (pour mieulx estre à couvert)

Dedans le lieu par Cerberus ouvert,

Où plusieurs cas me furent ramentus:

Car lors allay devant Rhadamantus

Par ung degré fort vieil, obscur, & salle.

 

220 Pour abreger: je trouve en une salle

Rhadamantus (Juge assis à son aise)

Plus enflammé, qu'une ardente fournaise,

Les yeulx ouverts, les oreilles biens grandes,

Fier en parler, cauteleux en demandes,

Rebarbatif, quand son cueur il descharge:

Brief, digne d'estre aux Enfers en sa charge.

 

Là devant luy vient maincte Ame dampnée:

Et quand il dict, telle me soyt menée,

A ce seul mot ung gros marteau carré

230 Frappe tel coup contre ung portal barré,

Qu'il fait crousler les tours du lieu infame.

Lors à ce bruict, là bas n'y a paouvre Ame,

Qui ne fremisse, & de frayeur ne tremble,

Ainsi qu'au vent fueille de Chesne, ou Tremble:

Car la plus seure a bien craincte, & grand' peur

De se trouver devant tel attrapeur.

Mais ung Ministre appelle, & nomme celle,

Que veult le Juge. Adoncques s'avance elle,

Et s'y en va tremblant, morne, & pallie.

 

240 Des qu'il la voyt, il mitigue, & pallie

Son parler aigre: et en faincte doulceur

Luy dict ainsi. Vien çà, fais moy tout seur,

Je te supply, d'ung tel crime, & forfaict.

Je croyrois bien, que tu ne l'as poinct faict,

245 Car ton maintien n'est, que des plus gaillards:

Mais je veulx bien congnoistre ces paillards,

Qui avec toy feirent si chaulde esmorche.

Dy hardyment: as tu peur, qu'on t'escorche?

Quand tu diras, qui a faict le peché,

250 Plus tost seras de noz mains despeché.

Dequoy te sert la bouche tant fermée,

Fors de tenir ta personne enfermée?

Si tu dys vray, je te jure, & promects

Par le hault Ciel, où je n'iray jamais,

Que des Enfers sortiras les brisées,

Pour t'en aller aux beaulx champs Elysées,

Où liberté faict vivre les esprits,

Qui de compter verité ont appris.

Vault il pas mieulx, doncques, que tu la comptes,

Que d'endurer mille peines, & hontes?

Certes si faict. Aussi je ne croy mye,

Que soys menteur: car ta phizionomie

Ne le dict poinct: et de maulvais affaire

Seroit celluy, qui te vouldroit meffaire.

 

265 Dy moy, n'ais peur. Touts ces mots allechantz

Font souvenir de l'Oyselleur des champs,

Qui doulcement faict chanter son sublet,

Pour prendre au bric l'oyseau nyce, & foyblet,

Lequel languist, ou meurt à la pippée:

Ainsi en est la paouvre Ame grippée.

Si tel' doulceur luy faict rien confesser,

Rhadamantus la faict pendre, ou fesser:

Mais si la langue elle refraind, & mord,

Souventesfoys eschappe peine, & mort.

 

275 Ce nonobstant, si tost qu'il vient à veoir,

Que par doulceur il ne la peult avoir,

Aulcunesfoys encontre elle il s' irrite,

Et de ce pas selon le demerite,

Qu'il sent en elle, il vous la faict plonger

280 Au fonds d'Enfer: où luy faict alonger

Veines, & nerfs: et par tourments s'efforce

A esprouver, s'elle dira par force

Ce, que doulceur n'a sceu d'elle tirer.

 

O chers Amys, j'en ay veu martyrer,

285 Tant que pitié m'en mettoit en esmoy.

Parquoy vous pry de plaindre avecques moy

Les Innocents, qui en telz lieux damnables

Tiennent souvent la place des coulpables.

 

Et vous enfants suyvantz maulvaise vie

290 Retirez vous: ayez au cueur envye

De vivre aultant en façon estimée,

Qu'avez vescu en façon deprimée.

Quand le bon trein ung peu esprouverez,

Plus doulx, que l'aultre en fin le trouverez:

Si que par bien le mal sera vaincu,

Et du regret d'avoir si mal vescu

Devant les yeulx vous viendra honte honneste,

Et n'en hairrez cil, qui vous admoneste:

Pource qu'alors ayants discretion

300 Vous vous voyrrez hors la subjection

Des Infernaulx, & de leurs entrefaictes:

Car pour les bons les Loix ne sont point faictes.

 

 

Venons au point. Ce Juge tant divers

Un fier regard me jecta de travers,

Tenant ung port trop plus cruel, que brave:

305 Et d'ung accent imperatif, & grave,

Me demandant ma naissance, & mon nom,

Et mon estat: Juge de grand renom,

Responds je alors, à bon droict tu poursuys,

Que je te dye orendroit, qui je suys:

310 Car incongneu suis des Umbres iniques,

Incongneu suis des Ames Plutoniques,

Et de touts ceulx de ceste obscure voye,

Où (pour certain) jamais entré n'avoie:

Mais bien congneu suis des Umbres Celiques,

Bien congneu suis des [Ames] Angeliques,

Et de touts ceulx de la tresclaire voye,

Où Juppiter les desvoyés avoye:

Bien me congneut, & bien me guerdonna,

320 Lors qu'à sa soeur Pallas il me donna:

Je dy Pallas la si sage, & si belle:

Bien me congnoist la prudente Cybelle,

Mere du grand Juppiter amyable.

 

Quant à Luna, diverse, & variable,

325 Trop me congnoist son faulx cueur odieux.

 

En la mer suis congneu des plus haultz Dieux,

Jusqu'aux Tritons, & jusqu'aux Nereïdes:

En terre aussi des Faunes, & Hymnides

Congneu je suis. Congneu je suis d'Orphée,

330 De mainte Nymphe, & mainte noble Fée:

Du gentil Pan, qui les flustes manie:

D'Eglé, qui danse au son de l'harmonie,

Quand elle voyt les Satyres suyvants:

De Galathée, & de touts les [Sylvans],

335 Jusqu'à Tityre, & ses brebis camuses:

Mais par sus tout suis congneu des neuf Muses,

Et d'Apollo, Mercure, & touts leurs filz,

En vraye amour, & science conficts.

 

Ce sont ceulx là (Juge) qui en briefs jours

340 Me mettront hors de tes obscurs sejours,

Et qui pour vray de mon ennuy se deulent.

Mais puis qu' envie, & ma fortune veulent,

Que congneu sois, & saisy de tes laqs,

Sçaiche de vray, puis que demandé l'as,

Que mon droict nom je ne te veulx poinct taire:

Si t'advertis, qu'il est à toy contraire,

Comme eaue limpide au plus sec element:

Car tu es rude, & mon nom est Clement:

Et pour monstrer, qu'à grand tort on me triste,

350 Clement n'est poinct le nom de Lutheriste:

Ains est le nom (à bien l'interpreter)

Du plus contraire ennemy de Luther:

C'est le sainct nom du Pape, qui accolle

Les chiens d'Enfer (s'il luy plaist) d'une estolle.

355 Le crains tu poinct? C'est celluy qui afferme,

Qu'il ouvre Enfer, quand il veult, & le ferme:

Celluy, qui peult en feu chaud martyrer

Cent mille esprits, ou les en retirer.

 

Quant au surnom, aussi vray qu'Evangille,

360 Il tire à cil du Poëte Vergille,

Jadis cheri de Mecenas à Romme:

Maro s'appelle, & Marot je me nomme,

Marot je suis, & Maro ne suis pas,

Il n'en fut oncq depuis le sien trespas:

365 Mais puis qu'avons ung vray Mecenas ores,

Quelcque Maro nous pourrons veoir encores.

 

Et d'aultre part (dont noz jours sont heureux)

Le beau verger des lettres plantureux

Nous reproduict ses fleurs, & grands jonchées

370 Par cy devant flaistries, & seichées

Par le froid vent d'ignorance, & sa tourbe,

Qui hault sçavoir persecute, & destourbe:

Et qui de cueur est si dure, ou si tendre,

Que verité ne veult, ou peult entendre.

375 O Roy heureux, soubs lequel sont entrés

(Presque perys) les lettres, & Lettrés!

 

Entends apres (quant au poinct de mon estre)

Que vers Midy les haults Dieux m'ont faict naistre:

Où le Soleil non trop excessif est:

Parquoy la terre avec honneur s'y vest

De mille fruicts, de mainte fleur, & plante:

Bacchus aussi sa bonne vigne y plante

Par art subtil sur montaignes pierreuses

Rendants liqueurs fortes, & savoureuses.

Mainte fontaine y murmure, & undoye,

Et en touts temps le Laurier y verdoye

Pres de la vigne: ainsi comme dessus

Le double mont des Muses Parnassus:

Dont s'esbahyst la mienne fantasie,

Que plus d'Espritz de noble Poësie

N'en sont yssuz. Au lieu, que je declaire,

Le fleuve Lot coule son eaue peu claire,

Qui maints rochiers traverse, & environne,

Pour s'aller joindre au droict fil de Garonne.

 

395 A brief parler, c'est Cahors en Quercy,

Que je laissay pour venir querre icy

Mille malheurs: ausquelz ma destinée

M'avoit submis. Car une matinée

N'ayant dix ans en France je fuz mené:

400 Là, où depuis me-suis tant pourmené,

Que j'oubliay ma langue maternelle,

Et grossement apprins la paternelle

Langue Françoyse es grands Courts estimée:

Laquelle en fin quelcque peu s'est limée,

405 Suyvant le Roy Françoys premier du nom,

Dont le sçavoir excede le renom.

 

C'est le seul bien, que j'ay acquis en France

Depuis vingt ans en labeur, & souffrance.

Fortune m'a entre mille malheurs

410 Donné ce bien des mondaines valeurs.

Que dy je las? O parolle soubdaine!

C'est don de Dieu, non point valeur mondaine:

Rien n'ay acquis des valeurs de ce Monde,

Qu'une maistresse, en qui gist, & abonde

415 Plus de sçavoir parlant, & escripvant,

Qu'en aultre femme en ce Monde vivant.

C'est du franc Lys l'yssue Marguerite,

Grande sur terre, envers le Ciel petite:

C'est la Princesse à l'esprit inspiré,

420 Au cueur esleu, qui de Dieu est tiré

Mieulx (et m'en croys) que le festu de l'Ambre:

Et d'elle suis l'humble Valet de chambre.

 

C'est mon estat, ô Juge Plutonique:

Le Roy des francs, dont elle est sœur unique,

425 M'a faict ce bien: et quelcque jour viendra,

Que la sœur mesme au Frere me rendra.

 

Or suis-je loing de ma Dame, & Princesse,

Et pres d'ennuy, d'infortune, & destresse:

Or suis-je loing de sa tresclaire face.

S'elle fust pres (ô cruel) ton audace

Pas ne se feust mise en effort de prendre

Son serviteur, qu'on n'a point veu mesprendre:

 

Mais tu voys bien (dont je lamente, & pleure)

Qu'elle s'en va (helas), & je demeure

Avec Pluton, & Charon nautonnier:

Elle va veoir ung plus grand prisonnier.

Sa noble mere ores elle accompaigne

Pour retirer nostre Roy hors d'Espaigne,

Que je souhaitte en ceste compaignie

Avec ta layde et obscure mesgnie:

Car ta prison liberté luy seroit,

Et, comme CHRIST, les Ames poulseroit

Hors des Enfers, sans t'en laisser une Umbre:

En ton advis, seroys je poinct du nombre?

445  S'ainsi estoit, & la mere, & la fille

Retourneroient, sans qu'Espaigne, & Castille

D'elles receust les filz au lieu du pere.

 

Mais quand je pense à si grand impropere,

Qu'est il besoing, que soye en liberté,

450 Puis, qu'en prison mon Roy est arresté?

Qu'est de besoing, qu'ores je soys sans peine,

Puis que d'ennuy ma maistresse est si pleine?

 

Ainsi (peu pres) au Juge devisay:

Et en parlant ung Griffon j'advisay,

455 Qui de sa croche, & ravissante pate

Escripvoit là l'an, le jour, & la dathe

De ma prison: et ce, qui pouvoit duyre

A leur propos, pour me fascher, & nuyre:

Et ne sceut oncq' bien orthographier

460 Ce, qui servoit à me justifier.

 

Certes, Amys, qui cherchez mon recours,

La coustume est des Infernalles Courts,

Si quelcque Esprit de gentille nature

Vient là dedans tesmoigner d'adventure

Aulcuns propos, ou moyens, ou manieres

Justifiantz les Ames prisonnieres,

Il ne sera des Juges escouté,

Mais lourdement de son dict reboutté:

Et escouter on ne refusera

L'esprit maling, qui les accusera.

Si que celluy, qui plus fera d' encombres

Par ses rapports aux malheureuses Umbres,

Plus recepvra de recueil, & pecunes:

Et si tant peult en accuser aulcunes,

Qu'elles en soyent pendues, ou bruslées,

Les Infernaulx feront saults, & hullées,

Chaisnes de fer, & crochets sonneront,

Et de grand' joye ensemble tonneront

En faisant feu de flamme sulphurée

480 Pour la nouvelle ouyr tant malheurée.

 

Le Griffon doncq' en son Livre doubla

De mes propos ce, que bon luy sembla:

Puis se leva Rhadamantus du siege,

Qui remener me feit au bas colliege

485Des malheureux par la voye, où je vins.

Si les trouvay à milliers, & à vingts:

Et avec eulx feis ung temps demourance,

Fasché d'ennuy, consolé d'esperance.

 

Fin de l'Enfer.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 


187...  And if you ask the reason
Why law-suits are so much in season
Know that it comes from a lack of charity
Amongst Christians. And in truth,
How can they have charity fixed to their hearts
When charity is everywhere so coldly preached?

To listen to those Preachers of yours, often
Charity simply means giving to monasteries.
Never will these Preachers say how law-suits jar on
The true Christian, who claims he is brother to all men.
They will never say that it seems impossible to them
To be both a Christian and to go to law...]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 






 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

And to demonstrate that I am more wrongly grieved,
Clement is no name for a Lutherist!
It is rather (properly interpreted) the name
Of the enemy most opposed to Luther.
It is the holy name of the Pope who reins back
(Should it please him) the hounds of hell with his stole.
Do you fear him? It is he who asserts
That he opens and closes hell as he wishes;
It is he who can martyr with hot iron
A hundred thousand spirits, or else withdraw them from it.

 

 

 

 

 

 

 

 


 

And moreover (for which our days are blessed)
The fair thriving orchard of Learning
Produces its blossom for us in great quantities,
Blossoms which in former times were withered and shrivelled
By the cold wind of Ignorance and her tribe
Who persecute and harass high erudition,
And whose hearts are so hard, or so tender,
That they cannot and will not hear the truth.
o blessed King, under whom came in
Learning and the learned, all but perished.]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

That's the only good I acquired in France
after 20 years of labour and sufferering.

Alas! What am I saying? O rash remark!
It is a gift of God and no mere human value;
Of the values of this world I have acquired none,

zoals smarten recentelijk opgedaan

de herinnering oproepen aan vreugde die voorbij is;

zo doet een plezier recentelijk opgedaan,

de herinning weer bovenkomen aan het kwaad dat voorbij is.

 

Ik zeg dit, mijn geliefde broeders, omdat

de vriendschap, kostbaar en onterugbetaalbaar,

het tijdsverdrijf, de vertroostingen,

die ik ontving middels (uw) bezoeken

in mijn heldere cel, in het propere gevang van Chartres,

mij de herinneringen deden opkomen aan de duistere kerkers, het groot verdriet, het gore en lelijke onthaal

dat ik vond in Le Châtelet.

 

als iemand niet gelooft, dat er iets ter wereld is

dat meer lijkt op een een weerzinwekkende Hel:

ik zeg Hel, en nog eens Hel:

ga daar maar eens kijken en je zult zien dat het nog erger is.

Gaan, Maar nee ! Wilt er u niet heen begeven 

Ik wil liever hem u beschrijven in metrum

dan dat ik een van u – om m te zien – zou brengen in

zulk een smart/moeite. Luistert dus, vrienden;

 

U hebt vast al gelezen, zonder dat er een A ontbreekt (??),

hoe ik – door het natuurlijke instinct van Luna

gebracht ben op de plaats, die nog erger stinkt dan zwavel,

door vijf of zes dienaars van die poel:

vanwie de vetste me tot daar bracht.

 

Zo ontmoette ik Cerberus bij de poort:

die zijn drie koppen oprichtte,

in elk geval toch één, die er drie waard is. 

Vanaf de oversteek zag me die puffende hond,

Waarna hij voor mij een dikke massieve deur geopend heeft

waardoorheen de entree zo smal en laag was,

dat ik ik me moest bukken om binnen te gaan.

 

Maar aldus, toen ik deze donkere poel, / afgrond ben binnengaan, zag ik terzijde een ander oud gebouw

vol met volk, lawaai en tumult:

Waarover ik met mijn Gids overlegde

hem zeggend: zeg mij, als u het zich herinnert,

vanwaar, en van wie, waarom dat lawaai komt.

Alzo antwoordde hij mij: zonder het tegendeel te geloven,

weet, dat hier de voorgeborchten van de hel zijn,

waar zeer vaak dit feestgedruis omhoogstijgt:

dat op een nog ruwere wijze dan een storm, afkomstig is

uit de buik ( keel - oud-frans) van het volk, dat je ziet:

die zonder ophouden zich het hoofd breken en de stem,

om aan te stellen (op punt te stellen) gebrekkige (verkeerde)  en ziekelijke (gevangen) mensen

die met elkaar debatteren, en daar houden ze er vele van.

Hoog boven hen, zetelt de grote Minos,

die over hun uitspraken zijn vonnissen velt.

Hij is het, die oordeelt, veroordeelt of verbiedt

of doet zwijgen, als zijn hoofd barst (koppijn).

 

Daar vernietigen de grootsten de allerkleinsten:

Daar schaden de kleinen weinig, of niets, de groten.

daar vindt men manieren om te verlengen

wat men schuldig is, en moet afkorten:

Daar zonder geld heeft armoe geen enkele rechtsgrond

daar is menig goed huis te gronde gegaan:

daar worden goederen zonder oorzaak in het geding gebracht

Daar verkopen advocaten hun zaken onderling:

Daar laat men in het openbaar zien, en spreekt uit

de slechtheid van deze vervloekte wereld,

die niet meer zou kennen met een goed geweten

twee dagen te leven in vrede, en geduld:

Daarom heb ik grote vreugde met deze bijters

  rire en mordant = sarcasme

En hoemeer de mensen niet zijn in overeenstemming

Laten wij temeer tot tweedracht hen bewegen

Voor het profijt, dat hun stommiteiten oplevert:

Want als men zou leven in vrede, zoals het hoort,

Dan zou het ambacht dat men hier uitoefent niets waard zijn:

Omdat het vanuit zichzelf zo abnormaal is,

Moet er opzet bijkomen, dat hij begint door iets slechts,

En dan iemand iemand anders kwaaddoet ,

Omdat anders er nooit iemand profijt van zou hebben.

 

Kortom: op deze plaats zouden wij enkel twee appels (kaartspel?_ winnen, ware daar niet de slechtheid van de mensen.

 

Maar door de god Pluto, die ik moet noemen,

zullen wij niet van van honger sterven, noch werkloos zijn:

want al die mensen, die in dit park (gevang?) met elkaar vechten,

genoeg is het, en het bereidt ons veel werk

genoeg voor ons, als de goederen ons maar toevallen:

En teveel voor hen, wanneer ze er arm van worden.

Niettegenstaande, o nieuwe gevangene,

is het nodig hen van nabij af te richten:

het is nodig (geloof me) en door hun gebrek

dat men hen 'kort houdt'  (uitdrukking)

Of anders gaan de goeden goedheid ontvluchten,

en gaan de goeden heen, het nog slechter makend

 

En nog (tiswaar) men kan er niet zo'n orde opleggen,

dat altijd de de ander wil bijten:

daarom wil de redelijk, dat men hen dus afscheidt,

en dat tussen twee afstand zij, en een hekwerk;

net als voor de paarden, die in de stal lastig zijn.

 

Minos de Rechter draagt daar zorg voor.

die voor zich, om een zaak te horen,

laat ontraadselen zodanige schadelijke disputen

door zijn 'omroepers', waarvan de een rechtdoor volhoudt

recht tegen onrecht; de andere onrecht tegen recht;

en opvallend vaak door een subtiele list

het onrecht goed gestuurd, maakt het boede recht nutteloos.

Houd er rekening mee, en luister naar hun uiteenzettingen:

Nooit zag je zulke verschillende handlangers.

Kom dichterbij om ze van dichbij te bezien,

kijk goed, ik zal je laten weten

dat deze bijter, die men zo hard hoort brullen,

met lichaam en goed zijn naaste wil vernietigen.

Die grote schreeuwer, die zo z'n smoel verwringt,

voor de grote winst, doet de rijke onrecht .

Die goede grijsaard (die geen goud neemt, of geld)

houdt hoog het recht van menig arme stakker.

Die daar, die daarginds praat zonder misbaar te maken

wil de rechter die daar zit, corrupt maken, en vleien.

en die ander daar, die zijn hoofd ontbloot,

heeft van het pleiten z'n meesterwerk gemaakt,

want hij heeft heel z'n familie te gronde gericht

door wie hij wordt gevreesd, en heeft er z'n voordeel mee gedaan. en hij kan zichzelf gelukkig prijzen,

van wie hij de zaak wil ondersteunen.

 

Vrienden, voilà enkele van de manoeuvres

die in de voorgeborchten van de hel worden beoefend

door onze roofzuchtige en uitgehongerde wolven,

die honderd stuivers verkiezen boven hun vrienden:

en van wie werkelijk geldt dat de minste en de nieuwste er het goed zou vinden zelf een ei te scheren.

uitdrukking: "hij zou een kei het vel afstropen"

 

Maar omdat  zoveel nieuwsgierigheid

u aandrijft om de weelderigheid te zien

van onze verblijven: iets wat je nog nooit zag

zal ik je laten zien; Dus weet, Vriend,

dat in dat park, waar je blik verwijlt,

daar is een soort slangen,

die van klein groot worden, en boosaardig

niet zozeer vliegen, maar zich voorstslepend, en heel lang:

en toch zijn het geen koudbloedige veldslangen,

noch groene hagedissen, noch sterke draken, stugge:

het zijn ook geen mismaakte krokodillen

noch verdraaide en mismaakte scorpioenen

het zijn geen woedende adders,

nog basilisken, die de mensen met hun ogen doden:

het zijn ook geen doodbrengende aspis (adder)

maar het zijn voorzeker Serpenten, die nog slechter zijn.

 

Het zijn opgeblazen Serpenten, vol gif

bijtend, vervloekt, brandend en levend

vuurspuwend, dat men slechts met moeite kan doven,

en gevaarlijk toehappend, als je ze nadert.

Want wie erdoor is gebeten, of gekwetst,

zal uiteindelijk blijven bestaan ziekelijk of zwak.

de natuur van de slang, vol overdaad,

die met de naam genoemd wordt: Proces.

Dat is zijn naam, die van de dood een schaduw is:

Kijk maar eens even, en daar is een groot aantal

van dikke, grote, gemiddelde en spichtige

die meer kwaad doen, dan stormen en hagel.

 

die daar, die die beplanting in brand steekt (vuurspuwen?)

wil een of andere nauwe verwantschap in rook doen opgaan:

Die, die daar z'n lange mes (tong uitsteekt?) trekt

zal binnenkort iemand vernietigen, als die niet oppast:

Die daar, die sist, met haar op z'n tanden,

zal er eentje bijten, die er op straat loopt:

en die kouwe daar, die zich traag voortsleept,

heeft door z'n venijn haat weten te zaaien

tussen de moeder en de slechte kinderen:

Want kouwe slangen zijn de grootste (aanstokers) ophitsers.

En van al die, die in dit park wonen,

zijn de nieuwgeborenen, die zich opblazen en kwetsen,

zijn het meer geneigd om zich hier voort te planten

dan de ouderen. Werkelijk en opdat het zo zal zijn,

zal de ouwe slang spoedig creveren,

hoeveel nakomelingen hij ook erfelijk heeft belast.

En die daar, nog antieker dan een rots,

is om uit te rusten gehangen aan aan haak

Maar die kleine daar, meer bijtend dan een wolvin,

die is tien grote slangen onder haar buik aan het uitbroeden:

onder haar buik broedt hij er tien grote uit

die op zeker dag nog minachtender zullen zijn over

eer en goed, dan die die er op broedt.

Enn voor eentje, die sterft, of die weggaat,

komen er zeven in de plaats. Daar hoef je je niet over te verbazen: want om van deze zaak u het bewijs te geven

moet je weten, dat dez beesten voortkomen uit

het grote serpent Hydra, met de zeven koppen:

tegen wie ooit Hercules nog vocht

en als hij er een kop afsloeg,

voor een dode kwamen er zeven levend terug.

 

Zo zit het dus met deze twistzieke beesten:

Deze natuur hebben zij door hun afstamming

van de grote Hydra, die diep in Thracie

waar enkel oorlogen zijn en rivaliteiten,

hen verwekte in de eeuw en ten tijde van

de valse Kain. ** En als u de reden vraagt

waarom rechtzaken zo in de mode zijn

weet dan dat dat komt door gebrek aan liefde

onder christenen. En in waarheid:

hoe kunnen zij die in hun hart gehecht hebt

als die overal zo kil wordt gepreekt ?

 

Als ik uw predikanten zo hoor, dan is

Liefde vaak niets anders dan geven aan kloosters

Nooit zullen zij zeggen hoever zulke processen afstaan van de ware christen, die zegt dat hij aller broeder is.

Ze zullen nooit zeggen dat het hun onmogelijk schijnt christen te zijn èn proces te voeren tegelijk.

Zodoende zijn zij zelfs de meest ijverige om te

pleiten. En welbeschouwd,

zult u nauwelijks beteren vinden in de wereld

dan in onze hel, waar alle horror overvloedig is.

 

Dus, Vriend, kijkt niet vreemd op, hoe

deurwaarders, processen zo'n lang leven beschoren is

want ze worden goed gevoed met de melk van de Teef,

die in de wereld genoemd wordt de 'boosaardigheid':

Altijd heeft de wolvin hen onderhouden,

en vlakbij het hart van haar buik gehouden.

Maar ik wil zo niet langer (tegen) zijn daden (tegen-)spreken

want het is mijn leven. Dus wil ik je er niets meer van zeggen

ga door die deur daar, met die ijzeren tralies...

einde verhaal van de hellecipier ...

 

hier zweeg de ‘Minister der hel’

van wie ik de woorden gaarne hoorde:

Hij liet me niet los, maar hield mij vast en nam me mee

zodanig dat ik ben geplaatst (om beter bedekt te zijn)

in een plaats, die door Cerberus is geopend,

waar verschillende zaken me waren afgenomen

want toen ben ik geleid voor Rhadamantus

via een oud trapstraatje, duister en smerig.

 

Om kort te gaan: ik trof in een zaal

Rh aan (Een rechter, zetelend op z’n gemak)

meer aangebrand, dan een gloeiende oven,

z’n ogen open, met enorm grote oren,

nobel in spraak, arglistig in z’n vragen,

bars, wanneer hij zijn hart lucht:

kortom: waardig om baas van de hel te zijn.

 

Daar voor hem komt menige verdoemde ziel:

En als hij zegt: deze worde me voorgeleid,

dan op dit woord alleen al geeft een grote vierkante klopper

een zodanige klap tegen een tralieduer,

dat daardoor de torens van dit beruchte plaats bezwijken.

Dan, op dit geluid, is er daarbeneden geen arme Ziel

die niet siddert en van schrik beeft,

zoals door een windvlaag het blad van eik of esp:

want de meest zekere heeft wel vrees en grote angst

om zich te bevinden voor zo’n valstrikzetter.

Maar een ministre roept en noemt degene

die de rechter wil. En meteen komt zij naar voren

en gaat erheen, bevend, treurend en bleek.

 

En vanaf dat hij haar ziet, matigt hij z’n toon, en verzacht

zijn scherpe praten: en in geveinsde zachtheid

zegt hij tot haar. Kom maar hier, maak mij alles zeker, ,

zo smeek ik je, over die misdaad, die overtreding.

Ik geloof best, dat je het helemaal niet gedaan hebt,

want uw vookomen is helemaal niet dat van een groot booswicht, maar ik wel wel kennen die ontuchtigen

die met jou maakten zo’n heet lokaas. amorce

zeg vrijuit: ben je bang dat men je vilt ?

Als je vertelt, wie de overtreding heeft begaan,

zul je heel snel uit onze handen zijn weggezonden.

Waartoe dient een een mond, zo gesloten,

behalve om je persoontje hier opgesloten te houden ?

Als je de waarheid spreekt, zweer ik je en beloof je bij

de hoge hemel, waar ik nooit heen zal gaan,

dat je verlaten zult de paden van de hel

om te gaan naar de mooie elyseese velden,

waar vrijheid de geesten doet leven,

die geleerde hebben de waarheid te vertellen.

is het niet veel beter, dat jij haar nu vertelt,

dan duizend moeiten te verduren en schande. ?

zo is het zeker.  Overigens geloof ik ook helemaal niet

dat jij een leugenaar bent: Want je fysionomie

zegt dat helemaal niet: en slechterikken

zijn zijn, die jou kwaad willen doen.

 

Zeg het mij, heb geen schrik. Al deze verleidelijke woorden

roepen de herinnering op aan de vogelvanger op het veld,

die zachtjes zijn sifflet laat zingen

om te vangen de eenvoudige zwakke vogel

die verkommert, of sterft (door te luisteren) naar t lokgefluit.

Alzo wordt ook de arme ziel er door gegrepen.

als zulk een zachtheid hem echter niets doet opbiechten,

Laat Rh haar hangen, of afranselen:

maar als zij (=de ziel) haar tong bedwingt, en ‘afbijt’

ontsnapt zij vaak aan straf, en dood.

 

Desalniettemin, zo snel hij hij inziet

dat hij door zachtheid haar niet zal hebben,

dan opeens ergert hij zich aan haar,

en met deze tred volgens de tekortkoming,

die hij gevoelt in haar, laat hij haar voor u wegzinken

in de diepte van de hel; waar hij laat uit-rekken

aders en pezen: en door kwellingen spant hij zich in

te bewijzen, of zij zal zeggen door geweld

dat wat zachtheid niet uit haar kon trekken.

 

O dierbre vrienden, ik heb er gezien, die gemarteld werden

zozeer dat medelijden mij diep bewoog,

waarom ik u ook bid met mij te beklagen

de Onschuldigen, die in zulke verdoemelijke plaatsen

vaak de plaats innemen van de schuldigen.

 

En gij jongeren, die een slecht leven leidt

trek u eruit terug: hebt in uw hart het verlangen

om te leven net zozeer op een eerwaardige manier

als ge hebt geleeft op een laagwaardige manier.

Als u die goede levenswandel een beetje beproeft,

zachter dan de andere zult u die tenslotten bevinden:

Als door het goede het kwaad zal worden overwonen,

en van de spijt om zo slecht geleefd te hebben

voor uw ogen wordt voor u schande eerlijkheid,

en zult gij niet haten, die u gewaarschuwd heeft.

Daardoor dus hebbend discretion

zult u zich zien buiten de onderwerping

van de helbewoners, en van hun ondernemingen.

Want voor de goeden is de wet niet gemaakt

 

 

laten we terzake komen. Deze rechter zo uitzonderlijk

wierp mij een trotse blik toe van de overkant,

waarbij hij eerder een wrede dan een rechtschapen houding aannam en op een bevelende toon, en ernstig

mij vroeg naar mijn geboorte, mijn naam,

en mijn staat: Zeer vermaarde rechter,

antwoordde ik dus, terecht wilt u er erachter komen

wat ik u ook meteen zal vertellen, wie ik ben:

Want ik ben onbekend in deze onbillijke Schaduwen,

onbekend ben ik bij de Plutoonse zielen,

en bij al diegenen van dit duistere baan,

waar (voorzeker)  ik nog nooit binnengetreden ben.

Maar welbekend ben ik in de Hemelse Schaduwen,

wel bekend bij de Engelachtige zielen,

en bij al diegenen van de glasheldere baan,

waar Jupiter de afgedwaalden weer op het rechte pad brengt:

Welzeker kent men mij daar, en doet men mij wel / belonen,

sinds hij mij aan zijn Zuster Pallas gaf:

Ik zeg Pallas, de zeer wijze en zeer schone,

Goed kende mij ook de verstandige Cybèle

moeder van de grote en aimable Jupiter.

 

Wat Luna betreft, uitzonderlijk en veranderlijk,

ik kende haar gemene en onuitstaanbare haar maar al te goed.

 

Ook in de zee ben ik bekend bij de hoogste goden,

tot aan de Tritons toe en de Nereiden,

op aarde bij de Faunen en de Hymniden

ben ik bekend. Bekend ben ik bij Orpheus,

bij menige nimf en menige nobele fee.

Bij de aardige Pan, die zijn fluiten bespeelt

Bij Egle, die danst op de tonen van de harmonie,

als zij ziet dat de Satyrs haar volgen;

En bij Galathe en alle Sylvanen

totenet Tityrus en zijn kortneuzige schapen.

Maar boven dit alle ben ik bekend bij de negen Muzen,

en bij Apollo, Mercurius en al hun zonen,

die in ware liefde, en wetenschap zijn gerijpt.

 

Zijn zijn het (Rechter) die binnen enkele dagen

mij zullen plaatsen buiten uw obscure verblijven,

en die werkelijk mijn lijden zich beklagen...

Maar aangezien afgunst, en mijn lot willen,

dat ik hier bekend ben, en gegrepen bij uw meren,

weet dan voorwaar, omdat u het hebt gevraagd,

dat ik mijn ware naam niet meer wil verzwijgen:

zo deel ik u mede, dat hij aan u is tegenovergesteld,

zoals helder water aan het allerdroogste element,

want u bent ruw en mijn naam is Clement.

En om te laten zien, dat geheel ten onrechte men mij treitert, Clement is toch helemaal geen naam van een Lutheraan;

Maar is precies de naam  (wel te verstaan)

van de meest contraire tegengestelde vijand van Luther:

t is de heilige naam van de Paus, die samenbindt

de hellehonden (als hij t wil) met een stola

Waarom bent u dan bang voor hem ? Hij is die verpacht

die de hel opent,  wanneer hij wil, en sluit.

Hem dus, die met een hete vlam kan martelen

honderdduizend geesten, of ze er juist uit verlossen.

 

Wat mijn achternaam betreft, net zo waar als t evangelie,

hij trekt op die van de dichter Vergilius

reeds lang gekoesterd door Mecenas te Rome;

Maro heet hij, en Marot laat ik mij noemen,

Marot ben ik, en Maro ben ik niet,

hij was het niet meer, sinds zijn verscheiden.

Maar omdat wij ook nu een echte Mecenas hebben,

zouden wij enkele Maro's kunnen zien.

 

En nog (waarom onze dagen gezegend zijn !)

De mooie weelderige boomgaard van de Letteren

Brengt voor ons bloemen voort in grote trossen

Bloemen die in vroeger tijden verwelkten en verdorden door de koude wind van de onwetendheid en haar consorten

Die de hoge wetenschap vervolgen en verstoren

Wier harten zijn zo hard of zo zacht

Dat zij de waarheid niet willen of kunnen verstaan.

O gezegende koning, onder wie de Letteren

(bijna vergaan) zijn binnengekomen, en de geletterden

 

Hoor hierna (wat mijn zijn betreft)

dat in het Zuiden de hoge goden mij deden geboren worden,

waar de zon nog niet overdadig brandt

waardoor de aarde zich er met ere bekleedt

met duizend fruchten, menige bloem en plant

Bacchus heeft er ook z'n wijnstok geplant

die via een fijnzinnige kunst uit rotsige bergen

geven sterke dranken, smakelijk.

Menig bron welt hier op, en kabbelt weg

en in elk jaargetijde is de laurier hier fris en groen

nabij de wijngaard; netzo dus als daarboven

de dubbele berg van de Muzen, de Parnassus.

Daarom is mijn verbeeldingskracht verwonderd,

dat er niet meer Poetische Geesten

vandaar zijn voortgekomen. Op de plaats, waar ik t over heb,

stroomt het niet zo heldere water van de rivier de Lot,

die menige rots doorboort, en omringt

om zich te gaan verenigen met de rechte loop van de

Garonne.

Kortgezegd: het is Cahors en Quercy,

dat ik verlaten heb om hier te gaan zoeken

duizend ongelukken, waaraan mijn bestemming

mij heeft onderworpen. Want op een ochtend,

k was 10 jaar, ben ik naar Frankrijk geleid

daar, waar ik sindsdiens zozeer ben ingeleid,

dat ik heb vergeten mijn moedertaal,

en ruwweg heb geleerd de vaderlijke

Franse taal die in de grote Hoven wordt gewaardeerd:

dewelke tenslotte een beetje zich heeft gepolijst

door Koning Frans te volgen, de eerste van die naam,

van wie het weten nog overtreft de faam.

 

Dat is het enige goede, dat ik heb verworven in Frankrijk

gedurende 20 jaar hard werken en lijden.

Het lot heeft me temidden van 1000 ongelukken

gegeven die goed van wereldse waarden.

Wat zeg ik nu ? O onverwacht woord !

het is een gave van GOD, helemaal geen wereldse waarde.

Niets heb ik verworven van de waarden van deze Wereld,

dan één meesteresse, in wie verblijft en overvloeit

meer kennis als ze spreekt en schrijft,

dan in enige andere vrouw die in deze wereld leeft.

Het is uit de vrije lelei franc Lys dat Marguerite is ontsproten

groot op aarde, in de richting van de hemel, een kleintje

Het is de de princes met de geinspireerde geest

met het uitverkoren hart, die meer door God wordt getrokken

dan (en ik beschouw het zo) de halm van het Amber.

En van haar ben ik de nederige Kamerheer.

 

Dat is mijn staat, plutonisch rechter.

De koning der fransen, van wie zij de enige zuster is,

heeft mij deze weldaad bewezen; En de dagen zullen komen dat dezelfde zus mij aan haar broer zal geven.

 

Nu ben ik ver van mijn Dame, en Prinses,

en nabij verdriet, ongeluk en wanhoop;

nu ben ik ver van haar zeer helder gelaat.

Als zij zou zijn nabij (hoe wreed) uw brutaliteit

niet zou die er zich toe hebben gezet om te proberen te pakken haar dienaar, dat men helemaal niet heeft gezien mis te verstaan. (laat daar geen misverstand over bestaan)

Maar u ziet goed (daarom klaag ik, en ween)

dat zij weg is (helaas) en ik blijf achter

met Pluto en Charon, de veerman.

Zij gaat zien een veel grotere gevangene

haar nobele moeder vergezelt haar nu

om terugtehalen onze koning uit Spanje,

wat ik wens in dat gezelschap

met uw lelijke en duistere hof

Want uw gevang zou voor hem de vrijheid zijn

en zoals Christus de zielen uitdreef

uit de Hel, zonder u er een schaduw/schim van te laten

naar uw mening: zou ik er eentje van zijn ?

Als het zo is, en de moeder en de dochter

keerden terug, behalve dat Spanje en Castilie

van haar ontvingen de kinderen ipv de vader.

 

Maar als ik denk aan zo'n groot onbehoorljikheid

Is het dan nodig, dat ik in vrijheid zou zijn,

terwijl mijn Koning in t gevan zou zitten ?

Is t nodig, dat ik nu zou zijn zonder moeite

terwijl mijn Meesteresse vol is van verdriet ?

 

Zo (ongeveer) luidde mijn uiteenzetting voor de Rechter

en al pratend werd ik een Griffioen (griffier) gewaar,

die met zijn scharende en roofzuchtige klauw

daar opschreef het jaar, de dag en de datum

van mijn gevangenneming; en dat wat kan dienen

voor hun plan, om me te kwetsen en te schaden;

en kon nooit goed rechtschrijven

dat we diende om met te rechtvaardigen.

 

Zeker, Vrienden, die zoeken mij te helpen,

het is de gewoonte van dat helse Hof, dat

als een of andere Geest met een vriendelijke aard,

daar binnen komt getuigen van het lotgeval

enige zaken, of middelen of manieren

die de gevangen zielen zouden rechtvaardigen,

dat hij niet zal gehoord woden door de Rechters,

maar stevig over hun getuigenis worden teruggestoten;

maar men zal niet weigeren te luisteren

naar een kwade geest, die hen beschuldigt.

tiszelfszodat degene die meer belastend materiaal aandraagt

door zijn rapporten voor de ongelukkige Schaduw/schimmen,

die krijgt een royalere ontvangst en geld.

En als ze er enkelen zo kunnen beschuldigen,

dat ze worden opgehangen of verbrand,

dan maken de hellebewoners sprongen en brullen,

(gerammel) van ijzeren kettingen, en haken weerklinkt

en van grote vreugde bulderen ze het uit

vuur makend met de zwavelvlam

voor het nieuws dat ze horen, zo rampzalig.

 

De griffioen verdubbelde dus in zijn boek

wat mijn zaak betreft die vermeldingen, die hem goed schenen:
Toen verhief Rhadamantus zich van zijn zetel,

die mij terug liet brengen naar de lagere afdeling

der ongelukkigen langs de weg, waar ik gekomen was.

Zo vond ik hen in groten getale (of gaat het om oppervlake?) 

en met hen bracht ik een tijd door

gekweld door verdriet, getroost door hoop.

 

 

Structure of Marot’s L’Enfer

Orii Hozumi. La structure de l'Enfer de Clément Marot. In: Bulletin de l'Association d'étude sur l'humanisme, la réforme et la renaissance. N°55, 2002. pp. 7-24 [p. 16-17]

 

- Introduction

- Minos (juge des limbes)

- L'économie d'enfer (Circulation entre la terre et l'enfer)

- De la langue vulgaire à la langue juridique (Cour de justice)

- Les divers suppôts d'enfer (Ruse)

- Les « Loups ravissants » (Persécuteurs)

I Couleuvres, Lézards, Dragons...

- Procès           | le nom Procès

| l'Hydre, Hercule

- Le conseil aux chrétiens (l'évangélisme)

- Rhadamanthe et sa douceur feinte

- Son discours (de l'enfer aux champs Elysées)

- Rhadamanthe et le « tourment de la gêne »

- Le conseil aux jeunes gens (Villon)

I Jupiter, Pallas, Cybèle...

- Marot              | le nom Clément

I le Pape, Luther

- Le « froid vent d'ignorance » (Persécuteurs)

- La description bucolique de Cahors (Innocence)

- De la langue régionale à la langue courtisane (Cour royale)

- L'éloge de Marguerite (Circulation entre la terre et le ciel)

- Le CHRIST (libérateur des limbes)

- Conclusion

 

 

 

Home | Coq à l'âne | L'Enfer | Avantnaissance